Czołg Mk VI Crusader III - 6 Dywizja Pancerna, Tunezja 1943

Czołg Crusader to jeden z najbardziej znanych brytyjskich czołgów II Wojny Światowej. Choć niedopracowany i uważany za przestarzały już w chwili debiutu, to stał się obok Matildy II swoistą ikoną brytyjskiej armii w kampanii północnoafrykańskiej.




Crusader trafił do produkcji w 1940 roku. Czołg produkowano w trzech podstawowych wersjach, z których ostatnią był Crusader III produkowany od 1942 roku. Pojazd w tej wersji uzbrojony był w armatę Mk 3 lub Mk 5 kalibru 57 mm oraz sprzężony z nią karabin maszynowy Besa kalibru 7,92 mm. Grubość pancerza wyniosła w najgrubszym miejscu 50mm, a w najsłabszym 7mm. Załogę stanowiło trzech żołnierzy: kierowca, strzelec i dowódca, który pełnił również obowiązki ładowniczego. Ten ważący około 20 ton czołg napędzał 12 cylindrowy silnik benzynowy Nuffield Liberty Mk II o mocy 340KM, który pozwalał rozpędzić pojazd do prędkości maksymalnej około 40-45 km/h na drogach i 24 km/h w terenie. Łącznie w latach 1940-1943 wyprodukowano 4940 z 5700 zamówionych egzemplarzy czołgów Crusader i pojazdów specjalistycznych bazujących na jego podwoziu.





Chrztem bojowym dla nowego czołgu była operacja Battleaxe, w trakcie której wojska brytyjskie ruszyły na odsiecz oblężonemu Tobrukowi. Nie był to udany debiut, bowiem biorący w operacji 6 królewski pułk czołgów stracił wszystkie posiadane czołgi tego typu. Złożyły się na to nie tylko straty zadane przez przeciwnika, ale poniesione także w wyniku usterek technicznych. Kolejną dużą operacją, w której wzięły udział czołgi tego typu nosiła kryptonim... Crusader. Cel operacji był ten sam: ruszyć z odsieczą oblężonemu Tobrukowi. Choć sama operacja zakończyła się sukcesem, tak czołgi Crusader, mimo że odegrały w niej istotną rolę, to ponownie nie spełniły oczekiwań. Kiedy w 1942 roku do produkcji skierowano ulepszoną wersję Crusader III brytyjska armia zaczynała odbierać pierwsze egzemplarze amerykańskich czołgów M3 Grant, a następnie M4 Sherman. Był to początek końca kariery bojowej Crusadera. Po zakończeniu kampanii w Afryce Północnej czołgi Crusader wycofano ze wszystkich jednostek pancernych. Zaczęto wykorzystywać je jako maszyny szkoleniowe lub nośniki specjalistycznego uzbrojenia lub wyposażenia.







Warto wspomnieć, że czołgi Crusader były wykorzystywane w znacznej liczbie przez Wojsko Polskie na zachodzie. J.Magnuski w pracy Wozy Bojowe Polskich Sił Zbrojnych 1940-1946 podaje, że liczbę wykorzystywanych przez WP czołgów Crusader można szacować na około 350 egzemplarzy. Był to tym samym najliczniejszy czołg brytyjski w służbie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, ale posłużył wyłącznie w celach szkoleniowych. To na nim wyszkolono wielu polskich czołgistów, którzy wykazali się w późniejszych walkach za sterami Cromwell'ów i Sherman'ów. Ponadto na wyposażeniu znalazło się także około 30 samobieżnych dział przeciwlotniczych Crusader AA.





Prezentowany model został wydany nakładem wydawnictwa Eaglemoss. Jego producentem jest najprawdopodobniej firma IXO. Nabyłem go na allegro w październiku z w bardzo przyzwoitej cenie. Czołg nosi oznaczenia 17./21. Pułku Ułanów, 6 Dywizji Pancernej brytyjskiej armii walczącej w Tunezji w 1943 roku. Sama miniatura prezentuje się naprawdę nieźle, ale daleko jej do poziomu do jakiego przyzwyczaiły mnie gotowe modele czołgów w skali 1/72 od Dragon Armor. Szkoda, że lina holownicza została odlana z plastiku, a nie wykonana z gumy lub bardziej elastycznego materiału. Ponadto została ona zamontowana w sposób niezbyt przekonujący - zwłaszcza w tylnej części pojazdu. Ciekawostką jest ruchomy układ jezdny, podobny do tego z prezentowanego kiedyś modelu francuskiego samochodu pancernego AMC Schneider P16. Jeśli ktoś lubi jeżdżące modele - nie zawiedzie się, bo działa to całkiem fajnie, choć chyba nie tego większość zainteresowanych by od tej miniatury oczekiwała?. Zresztą dla większości prawdziwych modelarzy prezentowany modelik, podobnie jak inne diecasty i tak z góry traktowany jest jako zabawka... Mnie natomiast ten modelik bardzo się podoba i stanowi ciekawe urozmaicenie mojej kolekcji.







Warto przeczytać:

Literatura podstawowa:

A. Zasieczny, Czołgi II Wojny Światowej, wyd. Almapres, Warszawa 2005, s.83-85.

J. Magnuski, Wozy Bojowe Polskich Sił Zbrojnych 1940-1946, wyd. Lampart, Warszawa 1998, s.83-93.

Publicystyka:

Z.Lalak, Czołg szybki Crusader, czyli jaka piękna katastrofa [w:] Technika Wojskowa. Historia, nr spec 5/2015.