Kultowe ciężarówki z epoki PRL-u - Star 660M2 Sztabowóz

W dzisiejszym wpisie zaprezentuję Wam model samochodu ciężarowego Star 660M2 w wersji sztabowóz, który ukazał się w 11 numerze serii Kultowe ciężarówki z epoki PRL-u. 

Na początku lat 50 park maszynowy Ludowego Wojska Polskiego składał się z wyeksploatowanych pojazdów produkcji amerykańskiej i radzieckiej, które w większości trafiły do służby podczas II Wojny Światowej. Były to m.in Gaz AA i ZiS-5 produkcji radzieckiej oraz Studebaker US6 produkcji amerykańskiej. W latach 1947-1950 zakupiono w Związku Radzieckim 1100 fabrycznie nowych ciężarówek GAZ-51, GAZ-63, ZiS-150 i ZiS-151. Potrzeby wojska były jednak znacznie większe. W tym czasie krajowy przemysł motoryzacyjny dopiero rozpoczynał produkcję samochodów ciężarowych Star 20 i Lublin 51. Pojazdy te trafiały do wojska z konieczności, jednak nie spełniały one w pełni wymagań sił zbrojnych. Dlatego też z inicjatywy wojska podjęto pracę nad terenowym samochodem ciężarowym. Założeniem konstruktorów było wykorzystanie jak największej części podzespołów produkowanych już samochodów ciężarowych Star 20 i Lublin 51. 

Efektem tych prac było powstanie w 1953 roku prototypów pojazdów Star 44 z napędem na dwie osie i Star 66 z napędem na trzy osie. W 1954 roku podjęto decyzję o przerwaniu prac nad samochodem Star 44. Jak możemy przeczytać w opracowaniu Technika Wojskowa LWP. XXX lat rozwoju 1943-1973: przemysł, ze względu na niedostateczną bazę produkcyjną, nie widział możliwości równoległego uruchomienia produkcji 2 typów samochodów terenowych. W kolejnych latach prowadzono intensywne prace i badania nad nowym pojazdem. Wreszcie, w 1958 roku rozpoczęto produkcję seryjną Stara 66. Pojazd napędzany był silnikiem benzynowym S-47 o pojemności 4680 ccm i mocy 105 KM. Kabina typu N66 wyposażona była w brezentowy dach odchylany do tyłu. Charakterystycznym elementem modelu 66 był przedni zderzak z kratą ochronną. Star 66 fabrycznie wyposażony był we wciągarkę. Udana konstrukcja pojazdu, świetne właściwości trakcyjne i ładowność w terenie do 2,5 tony sprawiły, że Star 66 szybko  stał się podstawowym samochodem ciężarowym Ludowego Wojska Polskiego. Dzięki temu ograniczono do minimum import zagranicznych pojazdów (głównie radzieckich i czechosłowackich ) oraz ujednolicono park maszynowy, co usprawniło logistykę.  Ponadto sama konstrukcja okazała się idealnym nośnikiem specjalistycznych zabudów i urządzeń. W 1965 roku wprowadzono pierwszą modernizację pojazdu pod oznaczeniem Star 660M1 w ramach której zastosowano szersze opony, kulkowy mechanizm kierowniczy, instalacje do pneumatycznego blokowania mechanizmów różnicowych środkowego i tylnego mostu. Kolejna modernizacja, pod oznaczeniem Star 660M2, miała miejsce w 1968 roku. Dostosowano wówczas pojazd do pokonywania przeszkód wodnych o głębokości do 1,8m, zastosowano metalową skrzynię ładunkową oraz usprawniono układ hamulcowy. Ponadto zaczęto stosować blaszany dach kabiny. W 1973 roku do produkcji seryjnej wprowadzony zostaje następca modelu Star 266. Mimo to Fabryka Samochodów Ciężarowych w Starachowicach kontynuowała wytwarzanie modelu 660 aż do 1984 roku. Łącznie wyprodukowano ponad 67 tysięcy egzemplarzy samochodów ciężarowych Star 66/660, z czego prawie 14 tysięcy trafiło do Ludowego Wojska Polskiego. Pojazd doczekał się nazwy własnej pszczółka.

Star 660M2 z zabudową sztabową AS-2 (skrót od autobus sztabowy) będący eksponatem Muzuem Marynarki Wojennej w Gdyni.  

Star 660M1 sfotografowany podczas XVIII Zlotu Pojazdów Militarnych w Bytomiu Śląskie Manewry w czerwcu 2023 roku.

Prezentowany model został opisany przez wydawcę jako Star 66. Biorąc pod uwagę, że w modelu mamy blaszany dach kabiny, to prawidłowym opisem powinien być Star 660M2. Kiedy miniatura miała swoją premierę, a było to już prawie 4 lata temu, większość kolekcjonerów żywo zaczęła dyskutować nad zabudową Stara. Okazało się, że pierwowzór modelu znajduje się w Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach, które na swojej stronie internetowej przybliżyło nam historię tego pojazdu. Według informacji podanych przez muzeum ten konkretny Star 660 został wyposażony z zabudowę sztabową, która posiada odchylane ściany boczne oraz wysuwaną podłogę. Ponadto wyposażenie stanowi podświetlany stół do map, piec do ogrzewania wnętrza oraz szafki. Pojazd miał służyć w jednostce wojskowej z Dęblina. Niestety muzeum nie podaje typu nadwozia. 

Prezentowany model wykonany jest na wysokim poziomie. Podobnie, jak w modelu samochodu pożarniczego Jelcz 005M, tak i w tym przypadku mamy kabinę (z wyłączeniem dachu) wykonaną z metalu oraz zabudowę wykonaną z plastiku. Jednak w przeciwieństwie do wspomnianej miniatury, w tym przypadku elementy plastikowe zostały pomalowane. Pochwalić należy świetnie prezentujące się felgi z oponami typu jodełka, ładną kabinę i podwozie. Uwagę zwraca zbyt toporna krata ochronna. Trzeba jednak przyznać, że gdyby element ten został wykonany z cieńszego plastiku, to mógłby zostać uszkodzony już na etapie montażu, nie wspominając o transporcie. Najlepszym rozwiązaniem byłoby rzecz jasna wykonanie tego elementu z blaszki fototrawionej, ale pamiętajmy, że jest to tylko model z serii gazetowej. Pewną nieścisłością mogą być tablice rejestracyjne. Od 1956 do początków 1963 roku tablice specjalne, czyli te dotyczące m.in. pojazdów wojskowych i milicyjnych, składały się z jednej litery i czterech cyfr. Tymczasem model odwzorowuje Stara 660M2, który produkowany był od 1968 roku i w teorii nie mógł otrzymać tablicy rejestracyjnej z jedną literą. W praktyce bywało jednak różnie, a sam pojazd mógł np. być zmodernizowanym modelem 66 do standardu 660M2. Niestety w moim egzemplarzu mamy krzywo zamontowaną kabinę przednią. Do tego należy wspomnieć o porysowanych elementach oszklenia. Podsumowując - mimo pewnych uproszczeń i krzywo zamontowanej kabiny model bardzo mi się podoba.